apple । जगातील सर्वात प्रमुख टेक कंपन्यांपैकी एप्पल इंकने अलीकडेच भारतात आयफोनचे उत्पादन वाढवले आहे. ते भारतातही इतर उपकरणांचे उत्पादन सुरू करण्याच्या योजनेवर काम करत आहे. भारतात एप्पल इंकला मुख्य पुरवठादार करण्याचे काम फॉक्सकॉन करते. अशात फॉक्सकॉनबद्दल एक धक्कादायक माहिती समोर आली आहे. आपल्या दक्षिण भारतीय प्लांटमध्ये विवाहित महिलांना नोकऱ्या देत नसल्याची माहिती सध्या चर्चेत आहे.
रॉयटर्सने आपल्या तपास अहवालात म्हटले आहे की,’मार्च 2023 मध्ये पार्वती आणि जानकी (वय २०) नावाच्या दोन महिला नोकरीसाठी फॉक्सकॉन कारखान्यात गेल्या. त्यावेळी कारखान्याच्या गेटवर उपस्थित असलेला गार्ड त्यांना विवाहित आहे का असे प्रश्न विचारतो आणि त्यांनी होय असे उत्तर दिल्यावर त्यांना जाण्यास सांगतो.
याबाबत वृत्त एजन्सीने पार्वतीला विचारपूस केली असता तिने सांगितले की, तिला बसस्थानकापासून कारखान्याच्या गेटपर्यंत घेऊन जाणाऱ्या ऑटोरिक्षा चालकानेही कंपनी विवाहित महिलांना नोकरीवर घेत नसल्याचे सांगितले होते. ऑटोरिक्षा चालकाच्या म्हणण्यावर दोघींचाही पूर्ण विश्वास बसला नाही. दोघीही तिथे गेल्या मात्र त्यांना तिथे नोकरी मिळाली नाही.
जेव्हा रॉयटर्सने अधिक तपास केला तेव्हा फॉक्सकॉनशी संबंधित सुमारे 17 कर्मचाऱ्यांनी नाव न सांगण्याच्या अटीवर कंपनीच्या या वृत्तीची पुष्टी केली. एजन्सीने फॉक्सकॉन इंडियाचे माजी मानव संसाधन कार्यकारी एस. पॉलचा हवाला देत, असे लिहिले आहे की,’कंपनी, एका प्रणाली अंतर्गत, विवाहित महिलांना भारतातील मुख्य आयफोन असेंबली कारखान्यात नोकरी मिळण्यापासून वगळते. याचे कारण म्हणजे विवाहित महिलांवर अविवाहित महिलांपेक्षा कौटुंबिक जबाबदाऱ्या अधिक असतात.’
एस. पॉल म्हणतात की,’भरतीशी संबंधित हे नियम कंपनीच्या अधिकाऱ्यांना तोंडी सांगितले जातात. हे कंपनीसाठी कामावर घेणाऱ्या एजन्सींना देखील दिले जाते. अशाप्रकारे मुलाखतीदरम्यानच महिलांचे लग्न झाले असेल तर त्यांना नोकरी मिळवण्याच्या शर्यतीतून बाहेर काढले जाते.
दरम्यान, एस. पॉलने ऑगस्ट 2023 मध्ये फॉक्सकॉनमधील नोकरी सोडली आणि एका सल्लागार कंपनीत काम करण्यास सुरुवात केली. फॉक्सकॉनने विवाहित महिलांना कामावर न घेण्याचे कारण त्यांच्यावरील ‘सांस्कृतिक’ आणि ‘सामाजिक दबाव’ असल्याचे सांगितले. कंपनीच्या दृष्टीने लग्नानंतर विशेषत: मुले झाल्यानंतर महिलांना अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. एस. पॉलच्या मुद्द्याला फॉक्सकॉनच्या इतर १७ कर्मचाऱ्यांनीही पाठिंबा दिला आहे. यापैकी डझनहून अधिक फॉक्सकॉनच्या नोकरदार एजन्सीशी संबंधित आहेत.
फॉक्सकॉनच्या एचआरशी संबंधित सूत्रांनी कौटुंबिक कर्तव्ये, गर्भधारणा इत्यादींना जोखमीचे घटक म्हणून संबोधले आणि सांगितले की त्यामुळे कंपनी चेन्नईजवळील प्लांटमध्ये विवाहित महिलांना कामावर ठेवते. दुसरे कारण म्हणजे विवाहित महिलांनी दागिने परिधान करणे, ज्यामुळे उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो.
विवाहित महिलांना कामावर ठेवण्यावर फॉक्सकॉनची बंदी पूर्णवेळ नाही. या संदर्भात कंपनीच्या तीन माजी एचआर अधिका-यांचा हवाला देत बातमीत असे म्हटले आहे की जेव्हा उत्पादनाची मागणी जास्त असते किंवा जेव्हा मजुरांची कमतरता असते तेव्हा हा नियम शिथिल केला जातो. त्याच वेळी, काहीवेळा हायरिंग एजन्सी देखील महिलांना नोकरी मिळविण्यासाठी त्यांची वैवाहिक स्थिती लपवण्यास सांगतात.
एजन्सीने 2022 मध्ये Apple आणि Foxconn ला याबद्दल प्रश्न विचारले होते. त्यांनी त्यांच्या नोकरीच्या धोरणात ही समस्या मान्य केली होती आणि लवकरच ती सोडवण्याबाबत बोलले होते. ताज्या घटना 2023 आणि 2024 मधील आहेत.