Poorest Countries in the World : पृथ्वीच्या पाठीवर अनेक देश आर्थिक अरीष्टांचा सामना करत आहेत. त्यामध्ये दारिद्र्य, उत्पन्नाचे मर्यादित स्त्रोत, अपुऱ्या पायाभूत सुविधा, याबरोबरच राजकीय अस्थिरता, भ्रष्टाचार, वांशिक संघर्ष यामुळे अनेक देश गरिबीचा सामना करताना दिसत आहेत. या देशांमधील अनेक नागरिकांचे उत्पन्न हे अत्यल्प आहे. त्याचबरोबर प्रचंड बेरोजगारी वाढलेली आहे. त्यामुळेच या देशातील बहुसंख्य नागरिकांना दैनंदिन गरजा भागवणे देखील कठीण झालेले आहे.
अनेक देशांमध्ये नैसर्गिक साधन संपत्ती विपुल प्रमाणात असली, तरी त्याचे गैरव्यवस्थापन, बाहेरील देशांचा दबाव, भ्रष्टाचार, अनागोंदी यामुळे हे देश दारिद्र्याच्या चक्रात अडकले असून त्यातून प्रगतीच्या दिशेने वाटचाल करणे त्यांना अवघड बनले आहे. यापैकी काही देश तर आंतरराष्ट्रीय मदतीवर पूर्णपणे अवलंबून असल्याचे दिसते.
आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी अर्थात आयएमएफने नुकताच जीडीपी म्हणजेच जगण्यासाठीचा खर्च आणि प्रति व्यक्ती सकल देशांतर्गत उत्पादन (जीडीपी) यावरून पृथ्वीच्या पाठीवरील गरीब देशांचा अहवाल तयार केलेला आहे. यामध्ये अर्थातच दक्षिण सुदान हा देश अतिशय दारिद्री असून त्या ठिकाणी राजकीय संघर्ष, अतिशय अपुऱ्या पायाभूत सुविधा अशा समस्यांचा नागरिकांना सामना करावा लागत आहे.
त्यानंतर क्रमांक लागतो तो बुरुंडी, द सेंट्रल आफ्रिकन रिपब्लिक, द डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगो आणि मोझांबिक या देशांचा. या देशातही अशाच समस्या आहेत. राजकीय अस्थिरता, वांशिक संघर्ष, पायाभूत सुविधांची वानवा, पूर्णपणे शेतीवर अवलंबून असणे त्यामुळे या देशांना हवामानातील बदल आणि अन्नधान्याची टंचाई यासारख्या समस्यांना देखील तोंड द्यावे लागत आहे.
या यादीमध्ये मलाबी, नायजेर, चाड, लायबेरिया, मॅदॅगास्कर या देशांचाही समावेश आहे. यातील बहुतेक देश हे आफ्रिका खंडातील आहेत आणि जगण्यासाठीचे मर्यादित स्त्रोत, बहुसंख्य लोक शेतीवर अवलंबून यामुळे या देशांची अर्थव्यवस्था अतिशय दोलायमान बनलेली आहे. या अहवालात म्हटले आहे, की जगातील अन्य देशांनी या गरीब देशांना पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी आणि त्यांच्या अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी विविध मार्गांनी मदत करावी.
आशियातील येमेन हा देश 2024 मध्ये देखील अतिशय भीषण आर्थिक समस्यांचा सामना करत आहे. या देशाचे सकल देशांतर्गत उत्पन्न प्रतिव्यक्ती वार्षिक 2136 अमेरिकी डॉलर एवढे आहे. त्याचबरोबर देशात सुरू असलेल्या विविध संघर्ष आणि दंगलींमुळे या ठिकाणी जगणे अतिशय कठीण झालेले आहे.
लक्झेंबर्ग हा पृथ्वीच्या पाठीवरील सर्वात श्रीमंत देश आहे आणि त्या देशाचे प्रति व्यक्ती सकल देशांतर्गत उत्पन्न हे एक लाख 45 हजार 834 अमेरिकी डॉलर आहे. दरम्यान भारताचे प्रतिव्यक्ती सकल देशांतर्गत उत्पन्न हे 9890 डॉलर एवढे आहे. यातून जागतिक अर्थव्यवस्थेमध्ये आपला देश कुठे उभा आहे हे स्पष्ट होते.
१ फेब्रुवारी 2024 रोजी जीडीपीनुसार आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधींनी जगातील गरीब देशांची यादी जाहीर केली ती पुढील प्रमाणे :-
१) दक्षिण सुदान – 492.72 डॉलर
२) बुरुंडी- 936.42 डॉलर
३) सेंट्रल आफ्रिकन रिपब्लिक -1140 डॉलर
४) डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगो- 1570 डॉलर
५) मोझॅम्बिक- 1650 डॉलर
६) मलाबी- 1710 डॉलर
७) नायजेर -1730 डॉलर
८) चाड -1860 डॉलर
९) लायबेरिया -1880 डॉलर
१०) मॅदॅगास्कर -1990 डॉलर
2011 साली स्वातंत्र्य मिळालेला साऊथ सुदान हा देश सध्या मोठ्या आर्थिक समस्यांना तोंड देत आहे. या देशांमध्ये वांशिक हिंसाचार, राजकीय अस्थैर्य, अन्नधान्याची टंचाई, रस्ते आणि इमारतींच्या अत्यल्प सुविधा अशा समस्या आहेत. या देशातील बहुतेक लोक शेतीवर अवलंबून आहेत. मात्र हवामानातील सततच्या बदलांमुळे शेतीचे उत्पन्न अत्यल्प येत असल्याने देशात अन्नधान्याची प्रचंड टंचाई जाणवते. त्याचा देशातील सुमारे एक कोटी दहा लाख लोकसंख्येवर परिणाम होतो आणि यापैकी बहुतेक लोक हे दरिद्री आहेत.
बुरुंडी या छोट्याशा देशाची लोकसंख्या एक कोटी तीस लाख आहे. आफ्रिकेच्या पूर्वेला असलेल्या या देशाला समुद्रकिनारा लाभलेला नाही. हा देशही राजकीय अस्थैर्य, हिंसाचार आणि अन्नधान्याची टंचाई अशा समस्यांना तोंड देत आहे. बहुतेक लोकांची जीविका शेतीवर अवलंबून आहे. मात्र पुरेसे अन्नधान्य पिकत नसल्याने देशात अन्नधान्याची टंचाई सातत्याने जाणवते.
मॅदॅगास्कर हा आफ्रिकेतील एक बेट स्वरूपातील देश आहे आणि या देशाची लोकसंख्या दोन कोटी 50 लाख आहे. या देशात मुबलक खनिज संपत्ती आहे. मात्र तरीही या देशातील बहुतेक जनता ही दरिद्री आहे. स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतरही या देशात सतत संघर्ष होत राहिला.
त्याचवेळी देशातील खनिज संपत्तीचा देशाच्या विकासासाठी उपयोग करण्याच्या दृष्टीने कोणतीही पावले न उचलली गेल्याने आज हा देश दारिद्र्याच्या खाईत लोटला गेलेला आहे. या देशात खाणकाम आणि पर्यटन या क्षेत्रात मोठा रोजगार आणि संपत्ती निर्मिती करण्याची क्षमता आहे. मात्र तसे होताना दिसत नाही.
लायबेरियासारख्या देशाला सतत अनेक साथीच्या रोगांनी ग्रासलेले असते. तसेच या देशातही विविध गटांमध्ये संघर्ष सुरू असतो. त्यातून मग पायाभूत सुविधांच्या विकासात सातत्याने अडथळे येत राहिल्याने कोणत्याही प्रकारच्या सुविधा उभ्या राहिलेल्या नाहीत. रस्ते आणि रुग्णालय अतिशय अपुरी आहेत. बहुतेक लोकांनी अन्नधान्याच्या टंचाईमुळे घरे आणि शेती सोडून अन्यत्र स्थायिक होण्यावर भर दिलेला आहे.